دکتر حسن زندی - dr hassan zandi

پرتو درمانی چه تاثیری بر درمان سرطان دارد؟ بیماران بدخیم از چه روشی بهره می برند؟ انواع مختلف انجام پرتودرمانی چیست؟ عوارض جانبی و محدودیت های این روش چیست؟

پرتو درمانی چیست؟ چگونگی انجام پرتودرمانی - دکتر حسن زندی

پرتودرمانی

پرتودرمانی نوعی درمان است که به آن رادیوتراپی نیز گفته می شود. که این روش درمان شامل استفاده از ذرات یا امواج پرانرژی مانند اشعه ایکس، پرتوهای گاما، پرتوهای الکترونی یا پروتون است و هدف آن ازبین بردن یا آسیب رساندن به سلولهای تومور است.

در بدن ما سلول ها بطور معمول رشد میکنند و تقسیم میشوند تا سلول های جدید بسازند. در سرطان، سلول ها سریعتر از سلولهای طبیعی شروع به تقسیم و رشد می کنند. تابش با ایجاد شکاف های کوچک در DNA داخل سلول ها عمل می کند. این شکستگی ها از رشد و تقسیم سلولهای سرطانی جلوگیری می کند و باعث مرگ آنها می شود. سلول‌های سالم اطراف نیز می ‌توانند تحت تأثیر این تابش قرار گیرند، اما بیشتر آنها بهبود می ‌یابند و همانطور که باید عمل میکنند.

درحالی که شیمی‌ درمانی و سایر درمان ‌های تزریقی یا خوراکی، کل بدن را در معرض دارو قرار میدهد، پرتودرمانی بصورت موضعی به سرطان حمله می ‌کند. این بدان معنی است که معمولاً قسمت خاصی را هدف قرار میدهد و فقط باید قسمتی تحت تأثیر قرار دهد که نیاز به درمان دارد. پرتودرمانی برای آسیب رساندن به سلولهای سرطانی با کمترین آسیب ممکن به سلولهای سالم طراحی شده است.

برخی از پرتودرمانی ‌ها از مواد رادیواکتیو استفاده می کنند که بصورت داخل وریدی (در داخل ورید) یا خوراکی (ازطریق دهان) تجویز می‌شوند. اگرچه این نوع پرتو در سراسر بدن حرکت میکند، اما ماده رادیواکتیو بیشتر در ناحیه تومور جمع میشود، بنابراین تأثیر کمی بر بقیه بدن دارد.

پرتودرمانی به عنوان درمان بافت سرطانی یا برخی تومورهای غیر بدخیم با استفاده از اشعه تعریف می شود. دربین مردم به عنوان درمان رادیولوژیک یا پرتودرمانی یونیزان شناخته میشود. پرتوهای مورد استفاده در رادیوتراپی برای جلوگیری از رشد سلولهای سرطانی یا ازبین بردن آنها درنظر گرفته شده است. رادیوتراپی اغلب در درمان سرطان استفاده میشود. پس از تشخیص سرطان، 60 تا 80 درصد بیماران سرطانی نیاز به رادیوتراپی دارند.

پرتودرمانی

هدف از انجام پرتودرمانی چیست؟

بیش از نیمی از افراد مبتلا به سرطان تحت درمان با پرتودرمانی قرار میگیرند. گاهی تنها درمان سرطان مورد نیاز این روش است و گاهی با انواع دیگر درمان استفاده میشود. تصمیم به استفاده از پرتودرمانی به نوع، مرحله و سایر مشکلات سلامتی بستگی دارد. بیشتر انواع رادیوتراپی زمانی که سرطان به بسیاری نقاط بدن گسترش یافته باشد کمکی نمی کند. با این وجود، میتوان ازآن برای درمان بسیاری از انواع سرطان به تنهایی یا در ترکیب با سایر درمان ها استفاده کرد. پرتودرمانی برای اهداف زیر استفاده می شود:

برای درمان یا کوچک کردن تومور در مراحل اولیه

برخی سرطان ها به پرتودرمانی بسیار حساس هستند. این شرایط میتوان ازآن به تنهایی برای کوچک شدن یا ناپدید شدن کامل سرطان استفاده کرد. برخی موارد ابتدا شیمی درمانی یا سایر داروهای ضد سرطان داده میشود. برای سایر سرطان ها، قبل جراحی برای کوچک کردن تومور یا بعد از جراحی برای کمک به جلوگیری از عود بیماری استفاده میشود.

اگر سرطان نوعی است که با پرتودرمانی و جراحی قابل درمان است، این نوع درمان ارجح است. این به این دلیل است که نسبت به روش‌های دیگر آسیب کمتری ایجاد می‌کند و احتمال دارد قسمت آسیب‌ دیده پس از درمان آنطور که باید عمل کند. برای انواع خاصی از تومورهای بدخیم، پرتودرمانی و شیمی درمانی یا انواع دیگر داروهای ضد سرطان بطور همزمان استفاده میشود. برخی داروها به عملکرد بهتر پرتوها کمک میکنند زیرا سلولهای سرطانی را حساس تر میکنند. با این حال، عیب ترکیب این است که عوارض جانبی اغلب بدتر است.

پرتودرمانی

برای جلوگیری از بازگشت

یک تومور بدخیم میتواند ازجایی شروع شده به قسمت های دیگر سرایت کند. پزشکان اغلب تصور میکنند  اگرچه سی تی اسکن و ام آر آی آن را نشان نمی دهد، سلولهای بد به قسمت های دیگر گسترش یافته اند. گاهی اوقات قسمت دیگری از بدن نیز تحت تابش قرار می گیرد، جاییکه فرض میشود سلولهای سرطانی حرکت کرده اند. پرتودرمانی به عنوان مثال، افراد مبتلا به انواع خاصی از سرطان ریه ممکن است تشعشع به سر دریافت کنند، حتی اگر اسکن هنوز آن را نشان ندهد. این کار به‌این دلیل انجام میشود این موارد شایع است سرطان به مغز سرایت کند. هدف جلوگیری از گسترش آن به سر حتی قبل تکثیر سلول ها است.

پرتودرمانی برای درمان علائم ناشی از سرطان پیشرفته

سرطان گاهی چنان گسترش می یابد که دیگر قابل درمان نیست. با این حال، رادیوتراپی میتواند برای کوچک کردن تومور استفاده شود تا بیماران انکولوژی حداقل کمی احساس بهتری داشته باشند. میتواند مشکلاتی مانند درد، مشکل در بلع و تنفس یا انسداد روده را تسکین دهد.

برای سرطانی که عود کرده

اگر سرطان بطور مکرر عود کند، از پرتودرمانی مجدد استفاده میشود، یا ممکن است برای تسکین علائم ناشی از سرطان پیشرفته نیز استفاده شود. استفاده مکرر از رادیوتراپی به عوامل مختلفی بستگی دارد. به عنوان مثال، اگر سرطان در ناحیه ای که قبلاً تحت تابش قرار گرفته است بازگشته باشد، ممکن است امکان تابش بیشتر به همان ناحیه وجود نداشته باشد. این بستگی به میزان تشعشعی دارد قبلاً استفاده شده است. برخی تومورها به تابش مکرر بخوبی پاسخ نمیدهند، بنابراین حتی اگر پرتودرمانی تکرار شود ممکن است موفقیت آمیز نباشد.

پرتودرمانی برای درمان علائم ناشی از سرطان پیشرفته

 آیا روش های مختلفی برای انجام پرتودرمانی وجود دارد؟

درمان‌ های موفق، با اعمال دوز مناسب و مؤثر تشعشع بر روی سرطان، پرتودرمانی بافت طبیعی اطراف بطور قابل اعتمادی درمعرض کمترین دوز ممکن قرار میگیرد. چندین روش برای انجام این کار وجود دارد. متداول ترین روش این است درآن پرتویی بنام رادیوتراپی خارجی مستقیماً از دستگاه به سمت سرطان هدایت می شود. روشی بنام براکی تراپی نیز وجود دارد. رادیوتراپی داخل حفره ای که یکی از روشهای براکی تراپی است با قرار دادن اپلیکاتور حاوی پرتو بر روی اندامی مانند رحم، ریه یا مری انجام می شود. پرتودرمانی خارجی رایج ترین روش ترجیحی درمان سرطان سینه است. اما شرایط خاص بسته به ارزیابی پزشک میتوان از روش های شاخه درمانی استفاده کرد.

انواع پرتودرمانی

دو نوع اصلی پرتودرمانی وجود دارد، پرتو خارجی و داخلی. نوع پرتودرمانی که ممکن است دریافت کنید به عوامل زیادی بستگی دارد، ازجمله:

  • نوع سرطان
  • اندازه تومور
  • محل تومور در بدن
  • چقدر تومور به بافت های طبیعی حساس به اشعه نزدیک است
  • سلامت عمومی و سابقه پزشکی شما
  • اینکه آیا انواع دیگری از درمان سرطان را خواهید داشت
  • عوامل دیگر، مانند سن شما و سایر شرایط پزشکی

پرتودرمانی خارجی

پرتودرمانی خارجی از رایانه ای می آید که تابش به سمت سرطان هدایت می کند. اندازه دستگاه نسبتا یزرگ است و میتواند هنگام درمان صدا ایجاد کند. شما را لمس نمیکند، اما میتواند اطراف شما حرکت کند و تشعشعات ازچند جهت به قسمتی از بدن بفرستد. درمان موضعی پرتودرمانی خارجی است، به‌این معنی که بخش خاصی از بدن درمان می کند. برای مثال، اگر سرطان ریه دارید، فقط به قفسه سینه خود تشعشع می کنید، نه به کل بدن.

پرتودرمانی خارجی

پرتودرمانی داخلی

رادیوتراپی داخلی روشی است درآن در بدن یک منبع پرتو قرار میگیرد. میتواند جامد یا مایع از منبع تشعشع باشد. براکی تراپی پرتودرمانی با منبع جامد داخلی نامیده میشود. دانه‌ ها یا کپسول ‌های حاوی منبع تشعشع این شکل از درمان وارد بدن، داخل یا نزدیک تومور میشوند. براکی تراپی یک روش موضعی مشابه پرتودرمانی خارجی است که تنها قسمت کوچکی ازبدن را هدف قرار میدهد. منبع تشعشع در بدن ممکن است برای مدتی درطول براکی تراپی تشعشع ساطع کند.

درمان سیستماتیک پرتودرمانی داخلی با منبع مایعات نامیده میشود. سیستمیک به این معنی است دارو در خون به بافت های بدن گسترش می یابد، سلولهای سرطانی را جستجو میکند و آنها را میکشد. پرتودرمانی سیستمیک را با بلعیدن، ازطریق ورید ازطریق خط IV یا با تزریق دریافت میکنید. تشعشعات سیستمیک، مایعات بدن مانند ادرار، عرق و بزاق ممکن است برای مدتی خود تشعشع ساطع میکند.

چرا برخی بیمارانی که به سرطان مبتلا هستند باید پرتودرمانی انجام دهند؟

پرتودرمانی برای درمان سرطان و تسکین علائم سرطان استفاده میشود. این روش میتواند سرطان را درمان کند و از عود آن جلوگیری کند، یا درصورت استفاده ازآن برای درمان سرطان، رشد آن را متوقف یا کند نماید. هنگامیکه از درمان برای تسکین علائم استفاده میشود، آنها به عنوان مداخلات تسکینی طبقه بندی میشوند. تابش پرتو خارجی میتواند تومورها را کوچک کند و درعین حال ناراحتی و سایر عوارض ناشی از تومور مانند مشکل در تنفس یا از دست دادن کنترل روده و مثانه درمان کند. درد ناشی از سرطان که به استخوان ها گسترش یافته است که می توان با رادیو داروهایی بنام داروهای رادیوتراپی سیستمیک درمان کرد.

چه نوع سرطان هایی را مبتوان با پرتودرمانی درمان کرد؟

پرتودرمانی خارجی برای درمان بسیاری از انواع سرطان استفاده میشود. براکی تراپی بیشتر برای درمان سرطان های سر و گردن، سینه، دهانه رحم، پروستات و چشم استفاده میشود. پرتودرمانی سیستمیک بنام ید رادیواکتیو یا I-131 اغلب برای درمان انواع خاصی از سرطان تیروئید استفاده میشود. نوع دیگری از پرتودرمانی سیستمیک، بنام درمان رادیونوکلئید هدفمند، برای درمان برخی بیماران مبتلا به سرطان پیشرفته پروستات یا تومور عصبی غدد درون ریز معده-آنتروپانکراس (GEP-NET) استفاده میشود. این نوع درمان ممکن است به عنوان پرتودرمانی مولکولی نیز شناخته شود.

پرتودرمانی

چگونه می توان پرتودرمانی را با سایر درمان های سرطان ترکیب کرد؟

پرتودرمانی ممکن است تنها درمانی باشد که برای برخی افراد نیاز دارید. اما اغلب برای سایر درمان های سرطان، مانند جراحی، شیمی درمانی و ایمونوتراپی، ممکن است پرتودرمانی دریافت کنید. پرتودرمانی ممکن است قبل، در طول یا بعد این روش‌ های دیگر انجام شود تا شانس موفقیت درمان افزایش یابد. زمان انجام رادیوتراپی به نوع سرطان تحت درمان بستگی دارد.

هنگامی که پرتودرمانی با جراحی ترکیب میشود میتوان آن را مواقع زیر تجویز کرد:

  • قبل درمان، اندازه تومور سرطان کاهش دهید تا با جراحی برداشته شود و احتمال عود آن کمتر شود.

بطوریکه حین جراحی بدون عبور از پوست مستقیماً به سمت تومور سرطانی هدایت شود.

  • پرتودرمانی حین عمل به رادیوتراپی گفته میشود این روش استفاده میشود. با استفاده ازاین روش، پزشکان میتوانند بطور موثرتری از بافت های طبیعی اطراف در برابر تشعشع محافظت کنند و تمام سلولهای سرطانی زنده پس از جراحی ازبین ببرند.

 چه نوع امواجی در پرتودرمانی وجود دارد؟

دو نوع اشعه را می توان برای درمان در پرتودرمانی استفاده کرد:

  • اشعه ایکس فوق سخت (فوتون های با انرژی بالاتر)، که بویژه برای درمان تومورهای عمیق مناسب هستند.
  • الکترون هایی که تنها چند سانتی متر به بافت نفوذ میکنند و بنابراین برای درمان تومورهای واقع در نزدیکی سطح بسیار مناسب هستند.

در چه زمینه هایی می توان از پرتودرمانی استفاده کرد؟

بسته به هدف درمان رادیوتراپی، رادیوتراپی می تواند موارد زیر باشد:

رادیوتراپی درمانی

با توجه به اطلاعات موجود درمورد بیماری،پرتودرمانی زمانی اعمال میشود که بیماری بطور کامل درمان شود. میتوان به تنهایی یا همراه با جراحی و شیمی درمانی استفاده کرد.

در چه زمینه هایی می توان از پرتودرمانی استفاده کرد؟

پرتودرمانی تسکین دهنده

پرتودرمانی در شرایطی استفاده میشود که درمان کامل بیماری غیرممکن باشد. هدف آن پیشگیری یا کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی بیمارانی است که با یک بیماری جدی و پیچیده روبرو هستند. به‌عنوان مثال، درد استخوانی که بیماران دچار تغییرات استخوانی متحمل میشوند را میتوان با رادیوتراپی کاهش داد و همچنین میتوان از شکستگی های پاتولوژیک در محل تغییرات با رادیوتراپی جلوگیری کرد. خونریزی ناشی از تومورهای بزرگتر میتوان با استفاده از پرتودرمانی کنترل کرد. مجموع دوزهای پرتودرمانی این موارد کمتر بوده و مدت درمان بطور قابل توجهی کوتاهتر است.

رادیوسرجری

رادیوسرجری بخشی از پرتودرمانی است که تومورهایی را، معمولاً در مغز، که با جراحی قابل برداشتن نیستند، درمان می‌کند. با استفاده از قوی ترین و ایمن ترین دستگاه رادیوتراپی TRILOGY انجام میشود.

آیا برای انجام پرتو درمانی محدودیتی وجود دارد؟

پرتودرمانی محدودیتی برای میزان تشعشعی وجود دارد که ناحیه ای از بدن شما می تواند درطول زندگی شما بطور ایمن دریافت کند. بسته به میزان تشعشعی که قبلاً با آن ناحیه درمان شده است، نمی‌توانید برای بار دوم اشعه برای آن ناحیه دریافت کنید. با این حال، اگر یک ناحیه از بدن قبلاً دوز ایمن پرتو دریافت کرده باشد، اگر فاصله بین دو ناحیه به‌اندازه کافی زیاد باشد، همچنان می‌توان ناحیه دیگری را درمان کرد.

عوارض جانبی پرتو درمانی چیست؟

پرتودرمانی بر سلولهای طبیعی و نه فقط سلولهای سرطانی بدن تأثیر می گذارد. تأثیر بر بافت سالم بیشتر به اندازه دوز پرتو، طول درمان و اینکه کدام قسمت از بدن پرتو را دریافت میکند بستگی دارد. عوارض جانبی پرتودرمانی نامطلوب فقط در ناحیه ای رخ می دهد که پرتو به بدن شما تابانده میشود. عوارض جانبی رادیوتراپی ممکن است حین درمان، بلافاصله بعد درمان یا بعد از آن، حتی پس از چندین سال رخ دهد. هنگام تقسیم بافت، به‌عنوان مثال در پوست، غشاهای مخاطی و مغز استخوان، عوارض جانبی فوری رادیوتراپی بلافاصله آشکار می شود. امروزه می توان از اکثر عوارض جانبی بطور موثر اجتناب کرد و درمان کرد.

زیر لیستی از شایع ترین عوارض جانبی پرتودرمانی آورده شده است. میتوانید اطلاعات دقیق تری درمورد عوارض جانبی و درمان آنها از کادر پزشکی معالج خود دریافت کنید.

آسیب به دهان و مخاط حلق

تقریباً تمام بیمارانی که تحت پرتودرمانی سر و گردن قرار میگیرند از آسیب به دهان و مخاط حلق رنج میبرند. این موضوع دردناک است، غذا خوردن را سخت میکند، مستعد عفونت است و سلامت دندان ها را تهدید میکند. پرتودرمانی در ناحیه غدد بزاقی نیز میتواند باعث خشکی دهان شود. آسیب به مخاط دهان را میتوان با مراقبت های پیشگیرانه دندانپزشکی، درمان عفونت ها، استفاده از مسکن ها و تغذیه مناسب درمان کرد.

آسیب روده

پرتودرمانی براحتی عوارض جانبی فوری در دستگاه روده ایجاد میکند. تهوع، اسهال و تحریک روده و رکتوم میتواند اثر تابش اشعه به نواحی شکم و لگن ایجاد شود. بسته به ترکیب ناحیه تحت درمان و تومور فرد و دوز کل تابش، میزان آسیب به ترکیب بستگی دارد. شیمی درمانی که همزمان انجام میشود عوارض جانبی راافزایش داده و آنها را پیچیده میکند. پرتودرمانی که در مری انجام میشود، و همچنین درد و مشکل در بلع، میتواند باعث احساس سوزش در زیر استخوان سینه شود.

پوست

بعد پرتودرمانی ، پوست شما ممکن است قرمز و پوسته پوسته شود. قرمزی پوست بعد 2-3 هفته و لایه برداری بعد 4-5 هفته از شروع رادیوتراپی قابل انجام است. پوست شما نیز ممکن است تیره شود. محافظت از ناحیه پوست در برابر نور پرتودرمانی و خورشید در طول رادیوتراپی مهم است زیرا پوست شما دوز رادیوتراپی راکه درطول عمر خود دریافت میکند به خاطر می آورد.

پرتودرمانی چگونه بر تومور تاثیر می گذارد؟

مغز استخوان

سلولهای خونی مغز استخوان موجود در استخوان های بزرگتر شما ساخته میشوند. پرتودرمانی لگن و ستون فقرات میتواند باعث کاهش تعداد گلبول های سفید، پلاکت ها و هموگلوبین شود. این معمولا موقتی است و شمارش خون شما به تدریج بهبود می یابد.

تحریک دستگاه تناسلی خارجی و مثانه

اگر فرج و غشاهای مخاطی ناحیه بانوان با پرتودرمانی درمان شود، می تواند باعث درد شود. این نواحی دردناک هستند و ممکن است عفونی شوند. درمان سرطان مثانه ، سرطان آندومتر یا سرطان پروستات، تحریک حاد مثانه با پرتودرمانی وجود دارد. این شرایط، ممکن است احساس نیاز به ادرار مکرر داشته باشید، ممکن است خون در ادرار شما وجود داشته باشد و ممکن است شکم شما متسع باشد. همچنین ممکن است ادرار کردن دردناک باشد.

پرتودرمانی چگونه بر تومور تاثیر می گذارد؟

پرتودرمانی با ازبین بردن مواد ژنتیکی سلول ها از رشد و گسترش سلول ها در ناحیه تحت درمان جلوگیری میکند. اشعه با یونیزاسیون سلولهای سرطانی ازبین میبرد. برخی سلول ها بلافاصله پس از تابش بدلیل تأثیر مستقیم میمیرند. تابش باعث آسیب برخی از DNA و کروموزوم های آنها میشود، بنابراین آنها توانایی تولید مثل خود رااز دست میدهند و میمیرند. اگرچه پرتودرمانی علاوه بر سلولهای سرطانی به سلولهای طبیعی آسیب می‌ زند، بافتهای طبیعی بهبود یافته و عملکرد خود رااز سر می‌گیرند.

درمان با پرتودرمانی چه مدت طول می کشد؟

پرتودرمانی طبق نظر پزشک و درطول هفته انجام میشود. مدت تابش بسته به طرح انجام شده و منطقه تحت درمان 3-4 دقیقه است. اما حین آماده سازی بیمار برای دستگاه درمانی و تنظیم ناحیه تحت درمان، زمان درمان بین 20 تا 30 دقیقه متغیر است. انکولوژیست پرتودرمانی تصمیم میگیرد که چند روز درمان راادامه دهد. بیماران برای دریافت بهترین درمان باید طبق برنامه برای پرتودرمانی به کلینیک مورد نظر مراجعه نمایند.

پرتو درمانی در دوران بارداری

اگر مادر در سه ماهه اول در معرض پرتودرمانی قرار گیرد، ممکن است همان اثر تراتوژنیک شیمی درمانی داشته باشد. احتمال ایجاد تومور حتی در کودک شما افزایش مییابد. پزشکان به زنان باردار توصیه میکنند در دوران بارداری تحت پرتودرمانی قرار نگیرند. اگر یک زن باردار درمعرض پرتودرمانی قرار گیرد، این می تواند منجر به ناهنجاری ها و اختلالات رشدی در جنین شود. خطر ابتلای کودک به سرطان یا سرطان خون نیز افزایش مییابد.

آمادگی برای پرتودرمانی

پرتودرمانی باید بدقت برنامه ریزی شود تا به بهترین نحو ممکن و همچنین به آرامی انجام دهد. تومور باید با بالاترین دوز ممکن تابش شود، اما بافت سالم فقط باید در معرض دوزهای پایین قرار گیرد. در آستانه پرتودرمانی، قسمتی بدن که باید تحت تابش قرار گیرد باید با استفاده از توموگرافی کامپیوتری (CT) ثبت شود.

با این روش، چگالی اشعه ایکس بدن بصورت جداگانه اندازه گیری میشود. همان زمان، یک سیستم مختصات روی بدنه کشیده می‌شود که بعداً میتوان ازآن برای تراز کردن دستگاه‌ های تشعشع استفاده کرد. سیستم مختصات توسط پرتوهای لیزری مشخص میشود بطور دائم هر اتاق تشعشع نصب میشود و نشان دهنده “نقطه صفر سیستم مختصات” است. درموارد خاص، برنامه ریزی توموگرافی کامپیوتری میتواند باشد.

تصویربرداری رزونانس مغناطیسی  (MRI) را میتوان برای ترسیم بهتر مرزهای تومور اضافه کرد. تصاویر در رایانه برنامه ریزی پرتودهی خوانده میشوند تا ناحیه ای از بدن باید تحت تابش قرار گیرد با دقت میلی متری تعیین شود. سپس یک تصویر سه بعدی ایجاد میشود و مطلوب ترین آرایش میدان های تابش تعیین میشود. با کمک برنامه ریزی پرتو به کمک کامپیوتر، میتوان قبل محاسبه کرد کدام دوز پرتو در کدام ناحیه از بدن تابش میشود.

آمادگی برای پرتودرمانی

مقابله با نگرانی در رابطه با پرتودرمانی

بسیاری از بیماران در ابتدا درمورد پرتودرمانی نگران هستند: تجهیزات بزرگی در طول پرتودرمانی اجازه حرکت در زیر آنها را ندارید، تشعشعات نامحسوس، ترس از عوارض جانبی – همه اینها میتواند شما را ناراحت کند.

با این حال، نظرسنجی از افراد مبتلا نشان داده است اکثر آنها ترس درطول درمان کاهش می‌یابد – اغلب پس از اولین جلسه پرتودرمانی نگرانی های خود را فراموش میکنند. مطالعات همچنین نشان میدهد هر چه بیماران در رابطه با درمان اطلاعات بیشتری داشته باشند، سریعتر می توانند به وضعیت جدید عادت کنند. بنابراین کارشناسان توصیه میکنند:

  • اجازه دهید پزشکان با جزئیات درمورد پرتوهای آینده آگاه کنند: درمان چگونه کار می کند؟ کدام تکنیک استفاده میشود؟ خطرات چیست؟
  • به ترس ها و نگرانی های خود رسیدگی کنید!
  • اگر ترس شما ازاین درمان خیلی زیاد است، بدنبال حمایت روانی باشید!

پرتودرمانی بیماری های بدخیم

اکثر بیماران ما از بیماریهای مربوط به تومور رنج میبرند. یک بیماری تومور بدخیم که “سرطان” نیز نامیده میشود. تومورهای بدخیم با رشد تهاجمی و احتمال متاستاز مشخص میشوند. پرتودرمانی می تواند رشد تومورها رو متوقف کند و بسیاری تومورها میتوان تمام سلولهای بیمار را با پرتو ازبین برد.

اصل پرتودرمانی، تشعشع بر بافت سالم و بیمار اثر مشابهی دارد: سلول ها آسیب میبینند. با این حال، سلولهای سالم بهتر ازسلولهای بیمار قادر به ترمیم آسیب هستند. بنابراین سلول های تومور بیشتر تحت تاثیر قرار میگیرند. با متمرکز کردن پرتوها در ناحیه بیمار، بویژه آسیب می بیند و بافت سالم اطراف تا حد امکان محافظت میشود.

انواع پرتوهای موجود در فناوری پرتودرمانی

انواع مختلفی اشعه وجود دارد که در پرتودرمانی استفاده میشود. تشعشع میتواند درنتیجه تجزیه عناصر رادیواکتیو باشد. اما برای اهداف پزشکی، با استفاده از شتاب دهنده های ذرات تولید میشود.

فوتون ها

پرتوهای پرکاربرد پرتوهای الکترومغناطیسی پرانرژی هستند. میتواند درطول واپاشی عناصر رادیواکتیو رخ دهد یا میتواند با استفاده ازیک شتاب دهنده الکترونی تولید شود. سپس آن را به‌عنوان bremsstrahlung اشعه ایکس فوق سخت نیز میگویند.

الکترون ها (تابش بتا)

تشعشعات الکترونی، که به داخل بافت نفوذ نمیکند، میتواند بویژه برای تومورهای سطحی استفاده شود. انتخاب نوع تابش، انرژی پرتو و تکنیک مورد استفاده بستگی بنوع، محل و وسعت تومور دارد. علاوه بر انواع مختلف تابش، تکنیکهای مختلفی برای استفاده ازآنها وجود دارد. میتوان بین پرتودرمانی از راه پوست (ازبیرون، ازطریق پوست) و براکی تراپی تمایز کلی قائل شد.

چرا گاهی اوقات شیمی درمانی و پرتودرمانی با هم انجام میشوند؟

جراحی، پرتودرمانی و دارو درمانی اصول اصلی درمان سرطان هستند. بسیاری بیماری های تومور بصورت چند وجهی درمان میشوند، یعنی با ترکیبی هدفمند ازاین روش ها. ترکیب همزمان پرتودرمانی و شیمی‌ درمانی (RCT) نه تنها از اثرات سیتوتوکسیک مستقل هر دو روش استفاده می کند، بلکه بدلیل زمان کلی درمان کوتاه و درموارد فردی، حساسیت پرتویی خاص سلول‌های تومور، درمان تشدید میکند. رادیوتراپی و شیمی درمانی نقاط حمله متفاوتی در سطح سلولی دارند.

سلول هایی حساسیت کمتری نسبت به پرتودرمانی دارند و از پرتودرمانی فرار میکنند، ازنظر تئوری می توانند با شیمی درمانی ازبین بروند و بالعکس. برخی سیتواستاتیک ها هنگامی که همزمان با پرتو استفاده میشوند دارای اثر حساس کننده پرتو هستند: آنها علاوه بر سمیت سلولی خود، اثر پرتودرمانی را در بافت تومور افزایش میدهند. ترکیب پرتودرمانی و شیمی درمانی بصورت همزمان به عنوان اولین درمان برای سرطان مقعد درنظر گرفته میشود.

چرا قبل از پرتودرمانی آزمایش گرفته می شود؟

چرا قبل از پرتودرمانی آزمایش گرفته می شود؟

صرف نظر از اینکه کدام نوع پرتودرمانی  استفاده میشود، همیشه مهم است پرتو تا آنجا که ممکن است به تومور برخورد کند و بافت سالم اطراف تا حد امکان محافظت شود. علاوه بر این، دوز تابشی به تومور برخورد میکند باید به‌اندازه کافی بالا باشد. این نیاز به برنامه ریزی دقیق درمان دارد.

با استفاده تصاویر اولتراسوند، اشعه ایکس، تصاویر از توموگرافی کامپیوتری یا تصویربرداری رزونانس مغناطیسی(تصویربرداری رزونانس مغناطیسی) ابتدا موقعیت دقیق تومور در بدن مشخص میشود. سپس ناحیه تشعشع بطور دقیق تعریف میشود و یک طرح درمان دقیق ترسیم میشود.

طرح درمان پرتودرمانی ، از جمله موارد دیگر، تعیین میکند کدام نوع پرتو و کدام دوز قرار است تابش شود. این دوز پرتو تقریباً همیشه در چندین جلسه پخش میشود. که به آن تابش تکه ای نیز گفته میشود. دلیل این امر این است بافت سالم و بافت تومور به تابش واکنش متفاوتی نشان می دهند: بافت سالم پس از تابش بهتر از بافت تومور بازسازی میشود. تقسیم آن به‌چند جلسه به بافت سالم این فرصت را میدهد قبل تابش بعدی کمی بهبود یابد.

گاهی اوقات، تومور از چند جهت و با شدت های متفاوت تحت تابش قرار میگیرد. بطوریکه مناطق تشعشع بعد تعیین، میتوانند جلسات فردی مورد استفاده قرار گیرند رادیوتراپی بارها و بارها دقیقا ضربه می زند، با جوهر با ماندگاری طولانی، علامت هایی روی پوست ایجاد میشود. گاهی اوقات قالب‌ها یا قالب‌هایی از قسمت‌هایی‌از بدن ساخته می‌شوند تا هنگام پرتودرمانی ثابت بمانند.